Միջոցառումներ

Նյու Յորքի Մետրոպոլիտենի արվեստի թանգարանը 2018թ սեպտեմբերի 21-ից մինչև հունվարի 13, 2019թ. կհյուրընկալի ՀԱՅԱՍՏԱՆ խորագիրը կրող բացառիկ ցուցահանդեսը, որտեղ կներկայացվի հայ ժողովրդի պատմական ու մշակութային ժառանգությունը՝ սկսած IV դարից՝ քրիստոնեության ընդունումից, հայերեն գրերի գյուտից, մինչև XVII դար: Ցուցահանդեսը բաց կլինի 2018 թվականի սեպտեմբերի 21-ից:
Հայաստանի խոշոր թանգարաններից՝ Հայաստանի պատմության թանգարան, Էջմիածնի Մայր Աթոռի թանգարաններ, Մատենադարան, ընտրված 82 նմուշների հետ մեկտեղ, կներկայացվեն նաև նմուշներ՝ փոխառված Երուսաղեմի Սրբոց Հակոբյանց վանքից, Մեծի տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսարանից, Վենետիկի Մխիթարյան միաբանությունից, Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնարկությունից, մշակութային այլ կենտրոններից և անհատական հավաքածուներից:
Հայաստանի պատմության թանգարանից 34 արժեքավոր նմուշներից մեկը՝ IV – V դդ. Խարաբավանքի քառանիստ կոթողը (Արագածի հարավային լանջ, Ուջան գյուղի մերձակայք) այս ցուցահանդեսի մեջ առանցքային և բացառիկ նշանակություն ունի, իբրև հայկական մշակույթի ու արվեստի ինքնատիպ ֆենոմենի, նրա ակունքի փաստացի վկայություն:
Ցուցահանդեսում ընդգրկված ավելի քան 140 նմուշները՝ տարբեր նյութերի, ձևերի, տիպերի մեջ դրոշմված հետքերով, տարբեր ժամանակների և մշակութային միջավայրերի համատեքստերում, կվերստեղծեն ինքնատիպ տարեգրությունը և անընդհատելի ընթացքը հոգևոր այն արժեքների, որոնք վկայում են Հայաստանի մշտակա ներկայությունը և ավանդը համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ:

#Հայաստանի_Հանրապետության_և_Մայիսյան_հերոսամարտերի_100ամյակ

Հայաստանի Հանրապետության և Մայիսյան հերոսամարտերի 100-ամյակին նվիրված տոնական միջոցառումների շրջանակում մայիսի 25-ին, Հայաստանի պատմության թանգարանում բացվել է «Հայաստանի առաջին Հանրապետությունը՝ 100 տարվա հետահայաց» խորագրով ցուցահանդեսը:
Ցուցադրության նպատակն է հանրությանը նորովի ներակայացնել հայոց պատմության այս կարևոր ժամանակաշրջանի իրադարձությունները, որոնք բախտորոշ նշանակություն ունեցան մեր պետականության ստեղծման համար:

Ցուցահանդեսում ներկայացված են.

– Մայիսյան հերոսամարտերի սխեմա – քարտեզներ, հայկական զորամիավորումների հրամանատարների լուսանկարներ և անձնական իրեր, ճակատամարտերի մասնակիցների խմբանկարներ և օգտագործված զենքերի նմուշներ,
– Առաջին Հանրապետության կառավարման մարմինները և պետականության խորհրդանիշները, պառլամենտի կողմից ընդունված առաջին օրենքները, ՀՀ արտաքին կապերը ներկայացնող փաստաթղթերը՝ առաջին դեսպանների լուսանկարներով և այլն:

ՀՀ նախագահի տիկին Նունե Սարգսյանն իր առաջին այցը կատարեց Հայաստանի պատմության թանգարան ՝ 2018թ. ապրիլի 13-ին:

«Կարծում եմ, որ այս թանգարանի գոյությունը և պահպանումը շատ կարևոր է մեր ողջ ազգի համար: Պատմությունը մեր ազգի, ներկայի հիմքն է: Ցանկացա մեկ անգամ ևս զգալ այս հպարտությունը՝ տեսնելով մեր հնությունները: Հազարամյակներից թողածը իսկապես հոյակապ է»:

– Նունե Սարգսյան

Նունե Սարգսյանը վերջին անգամ Հայաստանի պատմության թանգարան էր այցելել 2001-ին: «Մենք հպարտորեն կարող ենք մեր երկրի հյուրերին բերել այստեղ: Այցելությունը նոր երկիր սկսվում է պատմության իմացությունից: Եվ կարծում եմ՝ ամեն մի զբոսաշրջիկ Հայաստան իր այցը պետք է սկսի հենց այս թանգարանից», – ասաց նախագահի տիկինը:

Լուսանկարները՝ Մխիթար Խաչատրյանի (c) ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ լրատվական գործակալություն

Հոկտեմբերի 17-ին Իրանի ազգային թանգարանում կայացավ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԵՎ ԻՐԱՆ. ՀՈՂԻ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ խորագրով ցուցահանդեսի բացման արարողությունը:

Առաջին անգամ կողք – կողքի ցուցադրվեցին Հայաստանի պատմության թանգարանի և Իրանի ազգային թանգարանի համաժամանակյա (Ք. ա. IV հազարամյակից մինչև Ք.ա. I դար) 103- ական նմուշ՝ ի ցույց դնելով երկու երկրների մշակութային և հոգևոր արժեքների հնամենի ակունքները՝ Հայաստանի և Իրանի հողի հիշողությունը: Ինչպես իր ելույթում նշեց Հայաստանի պատմության թանգարանի տնօրեն Գ. Գրիգորյանը. «Բացառիկ այս ցուցահանդեսը Իրանի և Հայաստանի մշակութային ամենամեծ ու կարևոր հաստատությունների՝ պետական թանգարանների աննախադեպ համագործակցության ծնունդն է, որ հուսով եմ կունենա իր շարունակությունը»:

«Հայաստան և Իրան. Հողի հիշողությունը» համատեղ ցուցահանդեսի նախապատրաստական աշխատանքներ

Իրանի ազգային թանգարանում ս.թ. հոկտեմբերի 17 –ին կայանալիք ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԵՎ ԻՐԱՆ. ՀՈՂԻ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ համատեղ ցուցահանդեսի նախապատրաստական աշխատանքները՝ նմուշների նույնականացում, դասակարգում, իրականացվում են ամբողջ թափով: Ամենայն դրվատանքի են արժանի իրանցի մեր գործընկերների ցուցաբերած մասնագիտական բարձր մակարդակն ու նվիրումը իրենց գործի հանդեպ:

Ցուցադրության կառուցանման և նմուշների տեղադրման ընթացքին ծանոթանալու համար թանգարան է այցելել Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում Հայաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Արտաշես Թումանյանը:

Լուսանկարներ Իրանի ազգային թանգարանում Սանահինի ծիսական սափորի նույնականացման և վիճակի արձանագրման ընթացքից

Իրանի ազգային թանգարանում ս.թ. հոկտեմբերի 17 –ին կայանալիք ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԵՎ ԻՐԱՆ. ՀՈՂԻ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ համատեղ ցուցահանդեսում Հայաստանի պատմության թանգարանից կներկայացվի 100 նմուշ: Հոկտեմբերի 3-ին թանգարանի աշխատակիցներ Մանվել Ղալաչյանի և Արտուր Սիմոնյանի ուղեկցությամբ ցուցաբեռը տեղափոխվեց Թեհրան: Արդեն իսկ ավարտված է նմուշների նույնականացման աշխատանքը, և ըստ կարգի երկուստեք ստորագրված են դրանցից յուրաքանչյուրի վիճակն արձանագրող Հանձնման- ընդունման ակտերը:

Հուլիսի 6-ին, ժամը 15:00 – 16:30-ին
Հայաստանի պատմության թանգարանում կկայանա շրջայց-դասախոսություն՝ «ՀՀ պետական խորհրդանիշները» թեմայով:
Բանախոս՝ Սեդա Գալստյան

Մուտքը՝ թանգարանի տոմսով:

ՔԱՐԱՇԱՄԲԻ ՔԱՌԱՍՈՒՆԴԱՐՅԱ ԳԱՎԱԹԸ

Հայաստանի պատմության թանգարանում պահվող շուրջ 400 000 առարկայից բաղկացած ազգային հավաքածուի 35 տոկոսը հնագիտական իրեր են` պեղված Հայաստանի տարածքից: Դրանց թվում բրոնզեդարյան փայտյա կառքեր են, ցեղային առաջնորդների դամբարաններից պեղված ծիսական օջախներ և պատվանդաններ, կավանոթներ, թրծակավե և բրոնզե քանդակներ, զենքեր, զարդեր, սպասք, բազմաֆիգուր սյուժետային տեսարաններով դրվագված գավաթներ ու գոտիներ, որոնք խոսուն վկայություններ են պարունակում նախնիների պաշտամունքի, տիեզերական պատկերացումների, արևի, ջրի և պտղաբերության գաղափարը խորհրդանշող հավատալիքների մասին:

«Արմենպրես»-ը ՝ Հայաստանի պատմության թանգարանի մասնակցությամբ նոր նախագիծ է սկսում, որտեղ ներկայացնելու է թանգարանում պահվող բացառիկ գտածոները և դրանց պատմությունը: Շարքը կսկսենք 10 ամենահետաքրքիր գավաթներից, ապա կանցնենք թրերի պատմությանը:

Քարաշամբի քառասունդարյա գավաթը, որի վրա մի ամբողջ առասպել կա պատկերված

Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտական հավաքածուի մեջ իր ուրույն տեղն ունի ավելի քան քառասունդարյա հնության մի գավաթ, որը 1987 թվականին հայտնաբերել է հնագետ Վահան Հովհաննիսյանը` Կոտայքի մարզի Քարաշամբ գյուղում պեղումների ժամանակ: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատող Ջուլիետտա Կարապետյանն ասաց, որ արծաթե դրվագազարդ գավաթը հայտնաբերվել է «արքայական» դամբարանում բազմաթիվ այլ թանկարժեք իրերի հետ միասին: Այն հին արևելյան պատկերագրության անկրկնելի նմուշ է և բացառիկ նշանակություն ունի միջին բրոնզեդարյան Հայաստանի հոգևոր և նյութական մշակույթի մասին պատկերացում կազմելու հարցում: «Այն վկայում է տեղաբնիկների մետաղի մշակման և կիրառական արվեստում ունեցած բացառիկ առաջընթացի մասին: Գավաթի առկայությունն ապացուցում է, որ տարածաշրջանը լուրջ արտադրական և մշակութային կենտրոն է եղել և սերտ կապեր է ունեցել խեթական աշխարհի և Միջագետքի կենտրոնների հետ»,-ասաց նա:

Գավաթը, սակայն, սովորական չէ, իրանին արված վեց հորիզոնական դրվագազարդ գոտիների վրա ներկայացված է հնագույն հնդեվրոպական առասպելական սյուժե. պատկերված է վարազի որսի, երկու ցեղերի միջև ծագած գժտության, մարտի և պարտված կողմի առաջնորդների մահապատժի պատմությունը: Այդ սյուժեն կապվում է հնդեվրոպական դիցաբանական պատկերացումների հետ և խոսում է միջին բրոնզի դարում Հայաստանի և Հարավային Կովկասի տարածքում բնակվող ժողովրդի հնդեվրոպական ծագման մասին: «Քարաշամբի գավաթն ամենահին հուշարձանն է, որը պատկերագրության լեզվով վերոհիշյալ պատումը մեզ է հասցրել ամբողջական տեսքով»,-նշեց նա:

Ջուլիետտա Կարապետյանը պատմեց, որ Քարաշամբի գավաթն իր հնագիտական արժեքի հետ մեկտեղ կիրառական արվեստի եզակի նմուշ է: Ընդամենը 13 սմ բարձրությամբ գավաթի վրա հմուտ վարպետը կարողացել է առասպելը ներկայացնել բոլոր մանրամասներով և իր ժամանակի համար բացառիկ վարպետությամբ՝ համաչափ, արտահայտիչ և կենդանի պատկերներով: Գավաթի վրա ամենայն մանրամասնությամբ պատկերված են 25 մարդկային, 36 կենդանու և 60-ից ավելի տարբեր առարկաների պատկերներ՝ միջինում 3 սմ բարձրությամբ»,-ասաց թանգարանի հնագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատողը:

Քարաշամբի գավաթը ցուցադրվել է աշխարհի տարբեր թանգարաններում, մասնավորապես Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն Արվեստի թանգարանում, Մոսկվայի Ռուսաստանի պատմության թանգարանում, Ֆրանսիայում՝ Նանտի Դոբրե թանգարանում, Լիոնի Գալլո – ռոմանական քաղաքակրթության, Առլի Արվեստի թանգարաններում, Բուդապեշտում՝ Կարոլի Միհալի պալատում, Թեհրանում՝ Իրանի ազգային թանգարանում և այլուր:

ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ | ©️ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆ

ԵՐԵՎԱՆ | 22 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ

ՎԱՆԱՁՈՐԻ ՈՍԿՅԱ ԳԱՎԱԹԸ

Հայկական լեռնաշխարհի միջին բրոնզեդարյան արհեստների մեջ բացառիկ տեղ են գրավում ոսկերչությունը և արծաթագործությունը: Դրա վառ վկայությունն են Թռեղք-վանաձորյան մշակույթին վերագրվող դամբարանային համալիրներից (Թռեղք, Վանաձոր, Լոռի Բերդ, Քարաշամբ և այլն) հայտնաբերված բարձրարժեք ոսկյա և արծաթե իրերը: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատող Ջուլիետտա Կարապետյանը նշեց, որ այդ գտածոների շարքում իր ուրույն տեղն ունի Վանաձորի դամբարանում հայտնաբերված ոսկյա գավաթը (մ.թ.ա. XVIII – XVII դդ.), որը Հայաստանի միջին բրոնզեդարյան ոսկերչական արվեստի եզակի և ինքնատիպ նմուշներից է: Այն հայտնաբերվել է 1948թ.՝ ականավոր հնագետ, արևելագետ Բորիս Պիոտրովսկու կողմից:

«Գավաթը պատրաստված է ոսկու ամբողջական թիթեղից, ունի 6,7 սմ բարձրություն և 9,1 սմ տրամագիծ: Կշռում է 110,4 գ: Կիսագնդաձև գավաթի իրանը զարդարում են դեմ առ դեմ կանգնած, երախները բաց երեք զույգ առյուծներ, որոնք արված են կրկնակի դրվագման եղանակով: Առյուծների պատկերները եզերված են զարդագոտիներով: Թասի վերին և ստորին զարդագոտիները հարդարված են փորագիր երկրաչափական պատկերներով: Կենդանիների գլխին, ազդրերին, գավակին և թաթերին նախշազարդ գոտիներ են, երախներում՝ երկու հատվող գծեր: Տպավորությունն այնպիսին է, որ կենդանիները ինչ-որ հագուստ են կրում մինչև գավակը, որոնք ավարտվում են ոտքերին կապված կապերով: Հավանաբար, դրանով վարպետը ցանկացել է ընդգծել առյուծի պաշտամունքային-ծիսական դերը: Գավաթն ունեցել է կանթ, որը, ցավոք, չի պահպանվել»,-պատմեց Ջուլիետտա Կարապետյանը:

Նրա խոսքով` ծիսական գավաթը հայտնաբերվել է ցեղապետին պատկանող դամբարանից՝թաղման հարուստ գույքի հետ, ինչը վկայում է միջին բրոնզեդարյան հասարակության մեջ ոսկու և ոսկյա իրերի առանձնահատուկ դերի մասին: Հնարավոր է, որ մենք գործ ունենք ոսկու սրբազնացման երևույթի հետ: Եվ բոլորովին պատահական չէ, որ ոսկին կիրառվել է կենտրոնացված և հիերարխիկ սոցիալական կառուցվածքի պայմաններում, իսկ ոսկյա իրերը ընդգծել են տիրոջ հասարակությունում զբաղեցրած բարձր դիրքը:

Թանգարանի հնագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատողը հատկանշական համարեց այն, որ Վանաձորի գավաթը, իր վրա կրելով առաջավորասիական, հատկապես, խեթական մշակույթի ազդեցությունը, միաժամանակ ոսկերչական, արծաթագործական ինքնատիպ մի «դպրոցի» արգասիք է: Այդ բարձրարվեստ «դպրոցը» ձևավորվել է Թռեղք-վանաձորյան մշակույթի տարածման սահմաններում և կրել է Կուր-արաքսյան հզոր մշակույթի ազդեցությունը՝ օգտագործելով այդ մշակույթին բնորոշ զարդամոտիվները:

Վանաձորի գավաթը բազմիցս ներկայացվել է Փարիզում, Նանտում, Լիոնում, Առլում, Բուդապեշտում, Սանկտ Պետերբուրգում կայացած միջազգային ցուցահանդեսներում: Այժմ այս բացառիկ գավաթը Թեհրանում գործող «Հայաստան-Իրան. հողի հիշողությունը» ցուցահանդեսի շրջանակում ցուցադրվում է Իրանի ազգային թանգարանում:

ԵՐԵՎԱՆ | 30 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ

ԼՈՌԻ ԲԵՐԴԻ ՈՒՐԱՐՏԱԿԱՆ ԳԱՎԱԹԸ

Լոռի Բերդը Հայկական լեռնաշխարհի բրոնզի և երկաթի դարաշրջանների ամենանշանավոր հուշարձաններից է: Այն ներառում է ավելի քան մեկ ու կես հազարամյակ անընդմեջ միմյանց հաջորդող ժամանակաշրջաններ, սկսած միջին բրոնզի վաղ փուլերից մինչև Վանի թագավորության անկումը: Լոռի բերդի պեղումներից հայտնաբերված արվեստի ինքնատիպ գտածոները կարևոր տեղ են գրավում ոչ միայն Հայաստանի և Հարավային Կովկասի, այլև Մերձավոր Արևելքի պատմության և մշակույթի ուսումնասիրության համար:

«Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատող Ջուլիետտա Կարապետյանն ասաց, որ Լոռի Բերդի 56-րդ դամբարանի գեղարվեստական բարձրարժեք իրերի մեջ առանձնանում է գավաթը, որը պատրաստված է արծաթյա թիթեղից՝դրվագման եղանակով: «Անոթի իրանը բոլորված է խոշոր հատիկազարդով հարդարված գոտիներով: Գավաթի կենտրոնական մասով անցնում է մարտակառքի և հեծյալների պատկերներով դրվագված գոտին՝ 4 սմ լայնությամբ: Գոտին արմավենիներով բաժանվում է երեք հատվածի: Առաջինում պատկերված է մարտակառք, որի թափքին կանգնած են երկու անձ: Առաջինը մորուքավոր կառապանն է՝սրածայր սաղավարտով և երկարաճիտ կոշիկներով: Երկրորդը, ամենայն հավանականությամբ, կառամարտիկն է, թեև, հնարավոր է, որ պատկերվածը թագավորն է: Վերջինս կանգնած է դեմքով դեպի ետ շրջված: Հագին երկարափեշ հագուստ է, գլխին՝սրագագաթ սաղավարտ, աջ ձեռքում վահան է, իսկ ձախում՝ նիզակ: Մարտակառքին լծված ձիու ճակատը զարդարված է եղջյուրանման փետրափնջով: Մարտակառքի ետևից սրընթաց արշավում են երեք սաղավարտակիր, մորուքավոր հեծյալներ: Հեծյալները մի ձեռքով պահում են սանձերը, մյուսով՝մտրակում ձիերին: Ձիերը շքեղորեն հանդերձավորված են, վզին կրում են գոտիներ, թամբի վրա՝ զարդարուն ծածկոցներ: Բաշերը խնամքով կտրած են և հարդարված, պոչերի ծայրին փնջիկներ են, ոտքերին նշված են սմբակները»,-պատմեց նա:

Ջուլիետտա Կարապետյանի խոսքով` հորինվածքի սյուժեն հայտնի է հին արևելյան՝ուրարտական և ասորեստանյան քանդակարվեստից: Այսպես, գործող անձիք կրում են ուրարտացիներին բնորոշ հանդերձանք և սպառազեն: «Ձիերի հանդերձավորումը և ձիու գլխի հարդարանքը ևս կրում են հին արևելյան ոճական ազդեցությունը: Թեև ձիերի պատկերները լիովին տարբերվում են ուրարտական կամ ասորեստանյան նրբիրան և երկարավիզ և կապված պոչերով նժույգներից»,-ասաց ավագ գիտաշխատողը, հավելելով, որ մեկ ձեռքով ձիերի գավակին հարվածող ձիավորներ հայտնի են Արինբերդի ուրարտական դամբարանի բրոնզե գոտու որսի տեսարանի մեջ:

Կերպարների ճտքավոր կոշիկները նման են Կարմիր բլուրի կոշկաձև անոթներին: Ինչ վերաբերում է արմավենիների պատկերներին՝դրանք առավել տարածված են եգիպտա-ասորա-բաբելոնական միջավայրում: «Այսպիսով, գավաթի զարդագոտին իր թեմատիկայով և պատկերագրությամբ հին արևելյան է, ուրարտական և ասորական հետաքրքրիր տարրերի առկայությամբ»,-նշեց Կարապետյանը:

ԵՐԵՎԱՆ | 16 ՀՈՒՆՎԱՐԻ